Кэпсээн ус сыл тухары

Дьиҥ таптал (кэпсээн)

Дьикти да киэһэ буолбут… Маннык күһүҥҥү уу нуурал, чуумпу киэһэлэри Мичийэ хайа да дьыл кэминээҕэр ордорор. Өссө бу ураты көстүүнү киэргэтэн, сып-сырдык маҥнайгы, көбүөрүнньүк хаар бөдөҥ кыырпахтарынан мэник тыалга дэйбиирдэнэ уйдарара, куорат уулуссаларын үрдүк лаампаларын уотугар күлүмүрдүү сыыйыллан, аргыый аҕай намыын-намыыннык наскыйан, килбик кыыстыы наҕылыйан, сири-дойдуну үллүктүү бүрүйэрэ көрүөхтэн эриэккэс.

Арай Мичийэ Ленин болуоссатын уҥуордаан, үгүс киһи тоҕуоруспут автобус тохтобулугар чугаһаан иһэн, дьон аалыҥнаһар, кэлэр-барар, күүгэн кэпсэтиилэрин быыһыгар, эдэр киһи сөҥ куолаһынан күлэн лаһыгыратарын иһиттэ. Иһиттэ уонна ах барда… Тохтоон турда. Сир-дойду силбиһэн, айдаан, күйгүөр намыраан, Орто туруу дойдуга бу соҕотох эр киһи эрчимнээх, дьоллоох күлүүтэ эрэ хаалла… Мичийэ биллэ. Ити, ити… мин киһим. Сэрэйбитим курдук… Баар, баар эбит… Салгыы тугу гыныан билбэккэ, кыыс таалан, дөйбүт киһи курдук чочумча турда. Онтон тоҕо эбитэ буолла, күлүү иһиллибит сирин диэки эрчимнээхтик хардыылаата.

Тохтобул кэннигэр борук-сорукка үс уол кэпсэтэ тураллар эбит. Иккитэ кыра соҕус уҥуохтаахтар, оттон үһүстэрэ дараҕар сарыннаах уһун уол. Мичийэ хараҕа икки кыра киһини уҥуордаан чопчу уһун уолу сыныйан көрдө. Кырдьык, күлүүк уол – уһуннара эбит. Сототун аhарар хара дыраап сонноох, сиэрэй киэпкэлээх. Соно тоҕо эрэ нэлэккэй, халлаан күɵҕэ ырбаахыта ирбэнньиктэнэн кɵстɵр. Бэйэтэ хара бараан сирэйдээх, кэтит муруннаах, хойуу хаастаах, үмүрүк уостаах, кэҥэс соҕус чоҕул хара харахтаах эбит. «Наһаа да билэр, чугас киһим, мин киhим» диэн ураты, мээнэ киһи дэбигис өйдөөбөт иэйиитигэр хам куустарда. Аттыларыгар тиийэн, чугаһаан ойоҕолуу турда. Уолаттар бараары гыммыт курдук тохтобул анараа ɵттүн диэки биир-биир батысыhан хаамтылар. «Чэ, синэ биир… билигин, эбэтэр суох» диэн баран, кыыс кэннилэриттэн эккирэтэн, уолаттарга чугаһаата. Сүрэҕэ сүр күүскэ мөҕүл гына-гына тэбиэлээн, чэчэгэйигэр тиийэ, олус күүскэ тохтоло суох тоҥсуйда. Атаҕар аат эрэ харата уйунан, салыбыраан-илибирээн нэһиилэ дугунарын кыатана-кыатана, уолаттары ситэн кэллэ. Кыбыстан, сирэйдэрин таба көрбөккө да кэннилэриттэн улахан соҕустук:

—Дорооболоруҥ, университетка хайдах барабын? — диэтэ. Саҥата көй салгыҥҥа сатыылаан тахсыбытын эрэ кэннэ, мээнэ улахан толкуйа суоҕу ыйыппытыттан бэйэтэ да соhуйда, эмиэ да сонньуйда.

Уолаттар бары биир киhи курдук тэбис-тэҥҥэ эргиллэн, эдэр кыыс кинилэргэ чуо-бааччы кэлэн чугаһаабытыттан сэгэс гына түстүлэр.

— Хайа, бачча киэhэ университетка тугу гына бардыҥ, кыысчаан? — диэн тута бастакынан «кини» киhитэ хардары ыйытта.

— Сэргэлээххэ бараарыбын…дьүɵгэбэр, — диэтэ Мичийэ уонна кыбыстан умса кɵрдɵ.

— Биhиги эмиэ уопсайга баран иhэбит ээ, эн биhигини кытта барыс, — диэтэ кыра уолтан биирдэстэрэ.

— Мин эйигин ханна эрэ кɵрбүт курдукпун ээ, —дии-дии уhун уол күлэн, маҥан тиистэрэ кэчигирэстилэр.

Кыыс ордук ити тыллартан олус симитиннэ. Тоҕо эрэ, харытыттан харбаппыт уоруйах курдук сананна. «Билбит-билбит миигин…мин тугу саныырбын» дии санаата. Уонна уол ити тылларын истибэтэх курдук туттан, имэ кэйэ кыыhан, туора хайыста.

Оттон уолаттар кэрэ аҥаар аргыстанан, тута үhүɵн аймана, күйгүɵрэ түстүлэр. Ѳрүсүhэ былаастаан 5-с нүɵмэрдээх автобус сырыыта соччото суоҕун, кэлбэти кэтэhэн кэлтэй буолбуттарын, бу хаар түhэн халтараан буолан эрэрин эҥин туhунан үгүhү-элбэҕи кэпсээн айахтара хам буолбакка истилэр. Мичийэ ол тухары саҥарбат. Хайдах эрэ маннык олуонатык, уолаттарга бэйэтинэн сыҥаламмытын, туора кыыhы сиилиир кэриэтэ, иhигэр мɵҕүттэ истэ. Ол эрээри эмиэ да барыта түүл-бит курдук, аттыгар кини… кини… баар. Дьикти нарын иэйии тыынын-быарын хаайан, ыга ытарчалыы кууhар. Аны аттыларыгар сэргэстэhэ хаамыаҕын тротуар олус кыараҕас буолан биэрдэ. Ол иhин кэннилэриттэн муммут кус оҕотун курдук батыhарга эрэ тиийдэ.

Син сүүсчэкэ миэтэрэни барааттарын кытта, уhун уол эргиллэ биэрдэ:

— Ээ, арба даҕаны, аатыҥ ким диэний? — диэтэ, тохтоон туран хап-хара харахтарынан уун-утары эппиэт эрэйэн, чоҕулуччу кɵрдɵ.

Мичийэ эмискэ тɵбɵҕɵ оҕустарбыттыы олуонатык, кип-киэҥ харахтарынан чыпчылыйбакка да, муҥунан кɵрдɵ.

— Мин даа? Мин… мин Мичийэ диэммин, — диэн баран, эмиэ умса кɵрдɵ.

Уол үɵрэн эмиэ маҥан тиистэрэ кэчигирэстилэр.

— Ээ, сɵп, оттон мин Данил диэммин, — диэн баран илиитин уунна. Кыыс хап-сабар уҥа ытыhын биэрэ оҕуста. Уол сып-сылаас илиитинэн кыыс тоҥон бɵҕүɵрбүт ытыhын сэрэнэн ыга тутта. Мичийэ хас биирдии этин сааhа аhыллан, уокка оҕустарбыт киhилии дьырылаата, хаhан да билбэтэх дьикти иэйиитэ этин-сиинин бүүс бүтүннүү курдат сүүрэлээтэ. «Били, аны хайа эрэ киинэҕэ курдук уҥаары гынным дуу, сах» диэх курдук санаа күлүм гынан ааста.

— Тыый, тоҥмуккун аҕай дии, бу үтүлүгүҥ, бэрчээккэҥ ханнаный? – дии-дии, тута улахан икки чэрдээх ытыhынан ылан, кыыс нарын илиилэрин сып-сылаас тыынынан үрдэ.

— Ээ, сиэптээхпин ээ. Үтүлүкпүн дьиэбэр хаалларан кэбиспиппин, — диэтэ кыыс буруйдаммыттыы, биитэр соруйан аhыннараары дуу.

Бу икки ардыгар Данил икки табаарыстара кинилэртэн ыраата тэйэн иhэн, дьонноро тохтоон туралларын кɵрɵн, аймана-аймана эргиллэн кэлэн, кыыhы тула тɵгүрүччү турунан кэбистилэр. Эмиэ бары үɵрэ-кɵтɵ хаттаан билистилэр. Ким ханна үɵрэнэрин чопчуластылар. Уолаттар үhүɵн историческай-юридическай факультекка 5-с кууруска үɵрэнэллэр эбит. Мичийэ эмиэ син уоскуйа быhыытыйан, быйыл медицинскэй институту бүтэрэн, окулист быраас буолан, куорат 3-с нүɵмэрдээх поликлиникатыгар үлэлиирин туhунан тута аhаҕастык кэпсээн биэрдэ.

Бу күнтэн саҕалаан Мичийэлээх Данил истиҥ сыhыаннара саҕаламмыта. Эдэр дьон олус дьиктитик сɵп түбэhиспиттэрэ. Ааҕар кинигэлэрэ, олоҕу кɵрүүлэрэ, спорка интэриэстэрэ, аhыыр аhылыктара кытта биирэ, икки нарын иэйиигэ куустарбыт дьону олус сɵхтɵрбүтэ. Хас күн аайы кɵрүстэллэр да, син биир бэйэ-бэйэлэригэр саҥа, сонун арыйыыны оҥорон, онтон оҕолуу үɵрэн, дуоhуйар буолан испиттэрэ. Ыраас тыынар салгын тиийбэтин кэриэтэ, аҕыйах да кэмҥэ сүтэристэхтэринэ, суохтуулларын билинэн барбыттара. «Урут кинитэ суох хайдах олорбуппунуй» диэх айылаах, курус, санньыар санаа хам кууhарын иккиэн биирдик ɵйдɵɵбүттэрэ. Сып-сырдык, ып-ыраас таптал икки эдэр киhини хайа да сирдэриттэн хоҥностубат гына хам силимнээбитэ.

Урут ɵссɵ оскуолаҕа үɵрэнэ сылдьан, Мичийэ ɵйүгэр таптыыр киhитин оҥорон кɵрɵр идэлэммитэ. Атын кыргыттар курдук уулусса да мээрэйдиири, үҥкүүгэ да сылдьары сэҥээрбэт этэ. Александр Грин Ассоль диэн кэрэчээнэтин курдук, хаhан эрэ кини олоҕор соҕотох анала хайаан да кэлэрин итэҕэйэрэ. Устудьуоннуур кэмнэригэр, уопсайга олорон эрэ, дьүɵгэлэрин кытта кэпсэттэҕинэ, тоҕо эрэ бары кинини күлүү гыналлара.

«Тыый бу да кыыс! Эн улуу кырасаабысса курдук сананаҕын дуо? Ыал, балаҕан аайы баар кыыскын. Саатар уҥуоххунан да кыраҥ бэрт уонна кэлэн онно суоҕу дойҕохтуугун. Саатар эдэр сааска кэргэнэ да суох оҕолон хаал. Үчүгэй уол талба табаар, сып-сылаас бэрэски курдук түргэнник бүтэр. Устудьуоннуур эрэ кэмҥэ эргэ барар ордук» дииллэрин истибэтэҕэ. Кыыс «кэргэн тахсар аналым син биир ханна эрэ баар, мин кинини тута билиэҕим» диэтэҕинэ сонньуйан, бастарын быhа илгистэллэрэ. «Олоххо суох ыра санааҕын кытта кырдьа барбыт кыыскынан хоруоптанарыҥ буолуо» диэн оннооҕор холустук үгэргииллэригэр наадыйбат этэ. Манна эбии үтүктүспүт курдук, кыргыттара үhүс куурустан саҕалаан бары биир-биир эргэ барбыттара, сорохтор ийэ буолар дьолун бэлиэр билэ охсубуттара. Бу да кэмнэргэ Мичийэ санаатын түhэрбэҕэ. Бэл, ийэтэ: «Бииргэ үɵрэммит кыргыттарыҥ, дьүɵгэлэриҥ бары эргэ бардылар, эн хаhан сыа сиэтэн, сиэн минньигэс сытын бэлэхтиигин», — да диэбитигэр ымыттыбатаҕа. Ол курдук кини бэйэтин ыра санаатыгар, олоххо кɵрсүɵхтээх аналыгар бигэ эрэнэр күүhэ модун этэ.

Бу уулуссаҕа билсиhии кэннэ, Мичийэлээх Данил үс сыл ыкса чугасыhан, эн-мин дэhэн, ыкса доҕордоhон эрэ баран, алаhа диэлэрин тэриммиттэрэ, улахан уруу тэрийэн бар дьоннорун үɵрдүбүттэрэ. Утуу-субуу икки кыыс, биир уол оҕолонон, Амма оройуонугар дьон-сэргэ холобуругар сылдьар, биир тумус туттар, биллэр-кɵстɵр дьоhун-мааны ыал буолан сириэдийбиттэрэ. Арай, Мичийэни оччолорго сиилээбит дьүɵгэлэрэ ким арахсан, ким иккистээн эргэ баран, ким аҥардас ийэ аатын ылан, сорохторо син орто ыал сиэринэн ой-бото ыал буолан олороллор.

Кырдьык, Мичийэлээх Данил холобурдарынан кɵрдɵххɵ, баар эбит бу олоххо дьиҥ-чахчы ырыаҕа ылланар, хоhооҥҥо хоhуллар, номоххо киирэр, сыыска-буорга тэпсиллибэтэх ыраас, сырдык таптал. Ону эн, тус бэйэҥ иииэхтээн, эрэнэн, итэҕэйэн олордоххуна, хайааҥ да булуоҥ. Тапталга дьүhүнүҥ, баайыҥ-дуолуҥ, үлэҥ, сааhыҥ улахан оруолу оонньообот. Эн ɵйүҥ-санааҥ ыраас, майгыҥ-сигилиҥ үтүɵ уонна саамай сүрүнэ, ып-ыраас маҥнайгы хаар курдук чиэскин, суобаскын соҕотох аналгар бэлэхтээбит, хас күн аайы таптыыр киhигин хараҕыҥ харатын курдук харыстыыр буоллаххына, хайаан да бу үйэлээх дьолго тиксиэҥ.

Таптал таабырынын таайбыттар, кини дириҥ далайыгар умсаахтаабыттар, айылҕа алыптаах дьиктитин арыйар ураты күүстээхтэр. Кини ухханыгар уйдарбыттар сымара таастыы эрэнэр, итэҕэйэр бигэ тирэхтээхтэр. Олохторун тухары кустук сэттэ ɵҥүн дьиримнэтэр ил-эйэ, дьол-соргу уйалаахтар. Бу Орто дойдуга олох баарын тухары сириэдийэр, чэлгийэр муҥутуур күүстээхтэр.

Источник статьи: http://sakha.ysia.ru/di-taptal-kepseen/

Сахалыы кэпсээннэр, номохтор.

• Записи сообщества
• Поиск

Сахалыы кэпсээннэр, номохтор. запись закреплена

«Мин омукпун, саха абааьытыттан куттаммаппын» диэбит

Бу тубэлтэ а5ыйах сыллаа5ыта буолбута. Биир омук кутуеппут куьунну харана5а Мархаттан Хорула5а сатыы кэлэн иьэн, Чинэкэккэ кэлэн кэбиьиллибит окко утуйарга санаммыт. Эрдэ кини саха абааьытын билиммэтэ уьу. «Мин омукпун, саха абааьытыттан куттаммаппын. Кинилэр миигин куттуур да5аны кыахтара суох» диэн кулэрэ эбитэ уьу. Таьырдьа ытыс таьынар ыас харана эбит. «Ким эрэ кэллэ5э дуу» диэн тахсан кербутэ, ол тула манан былааттаах эмээхсин хаама сылдьар уьу. Эбиитин тугу эрэ санара-санара былаатынан далбаатаммыт, ыйар тарба5ын хамнаппыт. Олох уурэр курдук уьу. Кутует куттанан тууннэри дэриэбинэ5э кэлбит. Ол кэннэ уьаабата5а. Хоту дойдуга геологическай экспедиция5а баран ууга туьэн елбутэ.

Ньурба улууьа, Хоро нэьилиэгэ

Сахалыы кэпсээннэр, номохтор. запись закреплена

Ким билиэ баарай.

Бу тубэлтэни аармыйа5а сулууспалыы сырыттахпына биир контрактник уол кэпсээбитэ. Хабаровскай кыраайга Князе-Волконское диэн дэриэбинэ аттыгар баар «Дождевик» гарнизонна буолбут. Рома Новосибирскай уобалас Куйбышев куоратыттан теруттээх. Биирдэ Ромалыын бойобуой дьуьуурустуба5а олорон абааьылар тустарынан кэпсэттибит.
Показать полностью. Онно Рома бэйэтин тус оло5ор биир дьиктини керсубутун кэпсээтэ. Ол курдук, кини контрагынан сулууспалыырыгар бу гарнизонна олороругар хос биэрбиттэр. Хоьо киьи кутун-сурун баттыыр, киьи тэьийэн олоруо суо5ун курдук, дэлби туунук буолбут истиэнэлэрдээх эбит. Уол ханна барыай, олороругар тиийбит. Кун-дьыл ааьан испит. Биир утуе кун суотабайын сутэрэн кэбиспит. Мэйиитэ эргийиэр диэри кердеен кербут да5аны, ханна да5аны суох эбит. Арай киэьэ улэтиттэн кэлбитэ, суотабайа остуол урдугэр сытар уьу. Рома иьигэр:»хара5ым ортотугар сыппытын, хайдах ейдеен кербетех ба5айыбыный?» дии санаабыт. Нэдиэлэ курдук буолан баран аны байыаннай билиэтин сутэрбит. Кердуу сатаан баран эмиэ булбатах. Ханна да5аны суох, мэлигир уьу. Дьининэн, хоьо оннук улахан буолбатах. Киэьэ улэтиттэн бутэн кэлбитэ, билиэтэ остуолун урдугэр сытар эбит. Бу сырыыга ытырыктата санаабыт. Ол кэннэ, дьэ, дьиэтин ким эрэ ыьар буолан киирэн барбыт. Биирдэ куоска о5отун ылан а5албыта, тууну быьа ньаа5ынаан баран, сарсыарда унитазка еле сытарын булбут. Аны туран уурбут мала барыта миэстэтиттэн сы5арыйар буолан барбыт. Биир сарсыарда сирэйин ким эрэ урэриттэн уьуктубут. Уутун быыьынан ейдеен кербутэ, икки-ус саастаах о5о турар эбит. Рома кутталыттан хаьыытаан то5о барбыт. Ол о5о кэннин хайыьа-хайыьа туалет диэки суурбут. Бу эрэ кэннэ билбит, малын ким кистиирин, оннуттан сы5арытарын. Ити быьылаан кэнниттэн Рома «Князе-Волконское 1» гарнизонна кеьен барбыт. Туох о5ото буоларын билбэт этэ. Кеннеру «Это маленькое чудовище хотел сомной дружить наверно» диэн кулэр этэ. Ба5ар, ити хоско олоро сылдьыбыт о5о ыар дьыл5аламмыта буолуо». Ким билиэ баарай?

Ньурба улууьа, Хоро нэьилиэгэ

Сахалыы кэпсээннэр, номохтор. запись закреплена

Иччилээх дойдуга сэрэнэн сылдьын

Биьиги дойдубутугар сайын еруу суол суох буолааччы. Ол иьин олохтоохтор тыраахтарынан эбэтэр сатыы сылдьааччылар. Ол курдук, а5ыйах сыллаа5ыта атырдьах ыйын бутуутэ биир киьи Мархаттан Хорула5а диэри сатыы хааман испит. Айанныырын тухары дэлби ардах туьэн, танаьа-саба ибили сытыйан, Бодоххо кэлбит. Бу манна диэри суол ортото буолар. Манна сайыннары-кыьыннары сылгыьыттар олорооччулар. Бу Бодох кебус-кене хонуулаах, олус уунуулээх киэн-куон оттонор ходуьалаах алаастыны сир. Былыр манна дьон-сэргэ бе5е олорон, тереен-ууьаан ааспыт сирэ буолар. Улахан иччилээх дойду диэн кэпсээччилэр. Мин бэйэм манна хаста да5аны сылдьыбытым. Киьи кута-сурэ тохтуур учугэй дойду. Ол эрээри, улаханнык санарбаппын. Били киьибит Бодоххо кэлэн биир эргэ дьиэ5э киирбит. Арай, дьиэ хабыллар хаба ортотугар сарыы танастаах, уп-уьун баттахтаах эр киьи кэннинэн олорор уьу. Киьибит ону кереет, кутталыттан, часкыйаат дьиэттэн куотан тахсыбыт уонна манна тохтообокко иннин хоту суурэ турбут. Оннук теье ер суурбутун билбэккэ, На5ааныга отчуттарга кэлэн ейун-тейун булунан, кинилэргэ хоммут.

Ньурба улууьа, Хорула нэьилиэгэ

Сахалыы кэпсээннэр, номохтор. запись закреплена

Аьа5ас эттээх Огдооччуйа

Кырдьа5ас эдьиийим кэпсээн турар. Кыра сырытта5ына, сайын аайы тастын балта куораттан сайылыы кэлэрэ уьу. Кинилэр эбэлэрэ Огдооччуйа сайылыкка олороро. Биир сайын эбэлэрэ ыалдьан сытта5ына, тереппуттэрэ кыргыттары «эбэ5итигэр до5ор буолун» диэн сайылыкка ыыппыттар. Ол олордохторуна, Маайыс диэн биир эмээхсин сир астыы таарыйа диэн Огдооччуйа5а сонун кэпсии, сэьэргэьэ кэлэ сылдьыбыт. Маайыс бараатын кытта Огдооччуйа кыргыттартан:»Маайыс хайа дьахтары батыьыннара сылдьарый?»-диэн ыйыппыт. Онуоха кыргыттар «билбэппит, кербетехпут» дэспиттэр. Ол кэннэ, ус хоноот, Маайыстара танаралаабытын истибиттэр. Ону истэн Огдооччуйа эмээхсин:»Оччо5уна ол дьахтар Маайыс ирдии кэлэ сырытта5а»,-диэбит. Огдооччуйа аьа5ас эттээх эмээхсин эбитэ уьу.

Сахалыы кэпсээннэр, номохтор. запись закреплена

Ампаар абааьыта сугуннээбэтэх

Бу тубэлтэ 50-с сыллар диэки Уеьээ Булуу улууьун Кырыкый нэьилиэгэр буолбута. Уйбаныап Уйбаан (Муосхаарыйа Уйбаан) булчут буолан, сэтинньи ыйга сайылыктан чугас (билиннитэ Кырыкый нэьилиэгин киинэ) Манчаарылаах диэн сиргэ бултуу сыппыт. Онно ампаар баарыгар киирэн туьуулэммит.
Показать полностью. Биир туун эрдэттэн маьын мастаан, аьын бэлэмнэнэн, аьаан баран, кэтэх тардыстан сытан табахтаабыт. Арай сытар сирин муннугар туох эрэ хаары хачыгыраччы уктээн кэлэн тохтообут, онтон ампаарын хаста да эргийбит. Киьибит туран аанын тэлэйэ баттаабыт. Онуоха суптугур бэргэьэлээх, со5отох атахтаах абааьы кетен туспут. Оьо5уттан кулу ылан хардыр5аччы ыстыы-ыстыы, тибиирэн иьэр уьу. Уйбаан керуех бэтэрээ еттугэр саатын хаба тардан ылан, ытан хабылыннарбыт. Абааьыта, саанан ыппытыгар, бала5ан аанын хайа быра5ан, таьырдьа ыстаммыт. Уйбаан тэьийбэккэ тиийэн оронугар эмиэ сытаатын кытта, хаары тэпсэр атах тыаьа били муннугун туьаайыытынан субу хачыгыраан тиийэн кэлбит. Ампаарын хаста да эргийбит. Биьиги киьибит туран ааны аспытыгар, абааьыта киирэн кэлбит да, оьо5ун кулун эмиэ сиэн кирдиргэтэн барбыт. Уйбаан эмиэ ытааччы буолбут, онуоха абааьы таьырдьа ойон тахсан мэлис гынан хаалбыт. Булчут абааьыны «сатаан хонноруо суох» дии санаан, кыра малын-салын, саатын-сэбин хомунан, ертенен турар атын сиэтэн, ыйдана аннынан сайылыкка тууннэри тиийбит. Хаалбыт сээкэйин кэлин киьини соруйсан ылларбыт этэ.

Яков Сергеев, Уеьээ Булуу улууьун Дуллуку нэьилиэгэ

Сахалыы кэпсээннэр, номохтор. запись закреплена

Петр Попов кэпсээнэ

Утуппатах.

Арай биирдэ Мэҥэ Хаҥалас улууһугар маннык түбэлтэ буолбуттаах.Мин кыра сырыттахпына,сааһым,арааһа,алта- сэттэ буолуо.Былыргы сыбахтаах балаҕан дьиэҕэ көмүлүөк оһох имик- самык умайа турара.Биһиги биир дьиэ кэргэн:
Показать полностью. сорохтор ороннорун оҥостон утуйбут этилэр,сорохтор утуйаары төттөрү- таары хаамса сылдьыбыттара.Таһырдьа күһүн этэ.Тыйыһырбыт хараҥа былыттаах түүн буолаары турара.Биһиги үс ыал дьуккаахтаһан,эн- мин дэсиһэн,ыал сиэринэн эйэ- дэмнээхтик,син буруо таһаарынан,үчүгэй баҕайытык олорбуппут.Эмискэ ыалбыт ийэтэ эмээхсин ытыы- ытыы киирэн кэллэ.Мин эһэбин кытта хоонньоһон утуйа сытар этим.Эмээхсин бөтө- бөтө эһэбиттэн көрдөстө:» Мэхээчэ тымтыкта элбэхтэ аҕал эрэ уонна биһиэхэ тахсыс.Манна кэпсээбэппин оҕолор куттаныахтара.Таҥын,барыах» ,- диэн.Онно көрдөхпүнэ,эмээхсин улаханнык уолуйбут,куттаммыт көрүҥнээҕэ.« Тоойуом,билигин киириэм утуй»,_ диэн баран эһэм икки сүгэ кыбыныылаах эмээхсини кытта тахсыста.Улахан дьоммут тугу эрэ ботур- ботур кэпсэтэллэр.Мин оҕо киһи утуйан хантайан хааллым.Сарсыарда турбутум- дьиэм дьоно түүнү быһа утуйбатахтар.Онтон кэлин истибитим маннык быһылаан буолбут.Ити сэрии кэмэ,сут дьыллар этилэр.Онон эр киһи диэн ыалга сэдэх,биир эмэ оҕонньор уонна оҕолор этилэр.Ыалбыт эмээхсин биир обургу уолунаан уокка оттор мас көрдүү куоһахтары кэрийбиттэр.Уола оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан өрөбүлгэ дьиэтигэр кэлбитин,ийэтэ эмээхсин уолун көмө оҥостоору мас булунар санаалаах барбыт.Аччык оҕо уонна күнүскү үлэттэн сылайан нэһиилэ сылдьар эмээхсин ханна ыраатыахтара баарай? Олорор дьиэлэрин арҕаа өттүгэр ырааһайа баарыгар былыргы өтөхтөр оннуларыгар аҕыйах баҕана ордон хаалбытын таһыгар,кыра оҥхой сиргэ мас сытар эбит.Ону биһиги дьоммут улаханнык көрө толкуйдуу барбакка эрбээп киирэн барбыттар.Уол көрдөҕүнэ,бэрэбинэтэ сороҕор мутуктанан кэлэр үһү.Ийэтэ тугу да уорбалаабатах.Онон бэрэбинэни бүтүннүү эрбээн кэбиспиттэр.Дьэ,доҕоор,киэһэ хараҥа буолаатын кытта,хантан да кэлэрэ биллибэт ким эрэ оһох кэнниттэн дьиэ иһигэр баар малларынан дьону быраҕаттыыр.Ону көрдөөрү мин эһэбиттэн тымтык көрдөөбүттэр уонна доҕор оҥостоору бэйэтин ыҥырбыттар.Көрдүүллэр- көрдүүлэр- ким да суох,тугу даҕаны булбаттар.Көрдөөччүлэр оһох кэнниттэн таҕыстахтарын аайы,били мааҕын быраҕыллыбыт маллара,иһиттэрэ иккиһин күөрэйтэлиир.Онттон ыксаан кыптыыйдарын,быһахтарын,биилкэлэрин ньуоскаларын дьааһыкка хатыыллар да,син биир оһох кэнниттэн били биилкэлэр,ньуоскалар,быһахтар хат кыырайан кэлэ тураллар.Онтрн мин эһэм,доҕор буола тахсыбыт киһилэрэ,икки сүгэтин икки өттүгэр уктан баран,сылайан,муостаҕа сытынан кэбиһэр уонна маннык диэн саҥалаах үһү:« Ол- бу буолумаҥ эрэ,бараммын сүгэннэн кэрдиэм» ону истиэхтэрэ баара дуо?Син биир бырахпыттарын кубулуппатахтар.Арай били мас эрбээн аҕалбыт улахан кыыстарын таппыттар,уоннааҕы дьону сыыһа- халты быраҕаллар үһүОнтон ыксаан,түүн ый быыһа хараҥаҕа дьиэлээхтэр бары оҕолордуун биһиги балаҕаммыт хоту өттүгэр холхуос тэхникатын уурар улахан баҕайы сарайга ат сэбин уурар үчүгэй баҕайы муосталаах хос баарыгар туох баар утуйар таҥастарын илдьэ баран,утуйардыы оҥостубуттар.Сыппыттарын кэннэ,арай эмискэ бурдук астыыр массыыналарынан,саппаас чаастарынан бвраҕаттыыллар.Кыра оҕолор куттананнар өй- мэйдээх тулуйбат айдаанын тардаллар.Улахан дьон оҕолорун илдьэ сылгылары тутар сэнэх,улахан баҕайы ампаар көнньүүһүнэ баарыгар баран дьэ уоскуйан,,оҥостон дьэ үчүгэйдик утуйаллар.Ити,арааһа,халлаан сырдыыта буолуо.Сарсыарла туран истибиппит,били таптарбыт кыыстара эмискэ төбөтүнэн ыалдьан,иирэн хаалбыт.Кыыһы иччитэх ампаар дьиэ баарыгар хаайан кэбиспиттэр.Кыыс эрэйдээх иирэн дьиэ истинэтин устун хаама сылдьар үһү.Ону оҕо- уруу түннүгүнэн көрөр үһү.Дьиктиргээн кэпсэтии- ипсэтии бөҕө буолаллар.Кыыс улахан быраата,били бэрэбинэни эрбэспит уол,ас илдьэн биэрдэҕинэ,өлөрө сыһан таһаарар,онтон кыра быраатыгар кыһаммат үһү.Баҕар улахан өрүһү туораатаҕына үтүөрүө диэннэр,кыыһы кэлгийэн бараннар куоракка( Дьокуускайга) лдьэллэр уонна иирээки барааҕар туттараллар.Ол кыыстара онтон дьиэтигэр эргиллибэтэҕэ.Арааһа өллөҕө.Быһылаан мин алталаах эрлэхпинэ дьиҥ чахчы буолбут түбэлтэ.Билигин сылыктаатахха,ол эрбээбит бэрэбинэлэрэ,арааһа,ойуун сэргэтэ буолуо.Дьэ онон кэрэх мастар ойуун сэргэлэрэ абааһылаах буоллахтара? Эһиги туох дии саныыгыт?

Источник статьи: http://vk.com/kepseenner