Настауника физицы усе пабойваюцца
АВТЕНТИЧНА УКРАЇНА | До витоків духовності запись закреплена
Природа — це вічне життя, становлення і рух. Природа не визнає жартів, вона завжди правдива, завжди серйозна, завжди сувора; вона завжди права; помилки ж і омани виходять від людей. Природа — творець всіх творців. І. Гете
Природу перемагають тільки підкоряючись її законам. Ф. Бекон
Природа — це найкраща з книг, написана на особливій мові. Цю мова треба вивчати. Н.Г. Гарін-Михайлівський
У природі немає нічого мертвого. Т. Готьє
Природа так про все подбала, що повсюди ти знаходиш, чому вчитися. Леонардо да Вінчі
Природа завжди діє не поспішаючи і по-своєму економно. Ш. Монтеск’є
У природи чисте серце. Х. Огума
Немає нічого більш впорядкованого, ніж природа. Творіння природи досконаліше творінь мистецтва. Цицерон
Природу не можна застигнути неохайною і напівроздягненою, вона завжди прекрасна. Природа не терпить неточностей і не прощає помилок. Ралф Емерсон
Природа — єдина книга, кожна сторінка якої сповнена глибокого змісту. Й. Гьоте
Без віри, що природа підпорядкована законам, не може бути ніякої науки. Норберт Вінер
Найближче до Божества в цьому світі перебуває природа. Астольф де Кюстін
Вітер є подихом природи. Козьма Прутков
У безморальному суспільстві всі винаходи, що збільшують владу людини над природою, — не тільки не благо, але безсумнівно й очевидне зло. Лев Толстой
У нерозвинених країнах смертельно небезпечно пити воду, в розвинених — дихати повітрям. Джонатан Рабун
У природі все одне з іншим пов’язано, і немає в ній нічого випадкового. І якщо вийде випадкове явище — шукай в ньому руку людини. Михайло Пришвін
У природі ніщо не пропадає, крім самої природи. Андрій Крижанівський
Час знищує помилкові думки, а судження природи підтверджує. Марк Цицерон
У свою годину своя поезія в природі. Джон Кітс
Усе найкраще в природі належить усім разом. Петроній
Все живе боїться мук, все живе боїться смерті; пізнай самого себе не тільки в людині, але у всякій живій істоті, не вбивай і не заподіюй страждання і смерті. Буддійська мудрість
У всіх областях природи . панує певна закономірність, незалежна від існування мислячого людства. Макс Планк
У своїх знаряддях людина володіє владою над зовнішньою природою, тоді як в своїх цілях вона швидше підпорядкована їй. Георг Гегель
В давнину найбагатшими країнами були ті, природа яких найбільш щедра; нині найбагатші країни ті, в яких людина найбільш діяльна.
Генрі Бокль
Будь-яка річ у природі є або причиною, спрямованою на вас, або наслідком, що йде від нас. Марсіліо Фічіно
До тих пір поки люди не будуть прислухатися до здорового розуму природи, вони змушені будуть підкорятися або диктаторам, або думці народу. Вільгельм Швебель
Дурний той, хто не задоволений тим, що відбувається за законами природи. Епіктет
Кажуть, одна ластівка не чинить весни; але невже від того, що одна ластівка не чинить весни, не летіти тій ластівці, яка вже відчуває весну, а чекати. Так чекати треба тоді і всякій і травичці, і весни не буде. Лев Толстой
Грандіозні речі робляться грандіозними засобами. Одна природа робить велике даром. Герцен Олександр Іванович
Навіть у найпрекрасніших своїх мріях людина не може уявити нічого прекраснішого природи. Альфонс де Ламартін
Навіть найменша насолода, подарована нам природою, — це таємниця, незбагненна для розуму. Люк де Вовенарг
Пошук цілей в природі має своїм джерелом невігластво. Бенедикт Спіноза
Хто не любить природу, той не любить і людину, — той поганий громадянин. Федір Достоєвський
Хто поверхнево розглядає природу, той легко губиться в безмежному «Все», але хто глибше слухає її чудеса, той постійно наводиться до Бога, Володаря світу. Чарльз де Ґеер
Наша черствість, наш егоїзм спонукають нас із заздрістю дивитися на природу, але вона сама буде заздрити нам, коли ми оговтаємося від недуг. Ралф Емерсон
Немає нічого більш винахідливого, ніж природа. Марк Цицерон
Але навіщо змінюватися процесам природи? Може існувати більш глибока філософія, яка нам і не снилася, — філософія, яка розкриває таємниці природи, але не змінює її ходу проникненням в неї. Едвард Булвер-Літтон
Одна з найскладніших завдань сучасності — проблеми уповільнення процесу знищення живої природи. Арчі Карр
Основним законом природи є збереження людства. Джон Локк
Подякуємо мудрій природі за те, що потрібне вона зробила легким, а важке непотрібним. Епікур
Поки люди не знають законів природи, вони сліпо підкоряються їм, а раз вони пізнали їх, тоді сили природи підкоряються людям. Георгій Плеханов
Природа завжди візьме своє. Вільям Шекспір
Природа — будинок, в якому живе людина. Дмитро Лихачов
Природа — вічний зразок мистецтва; а найбільший і найблагородніший предмет у природі — людина. Віссаріон Бєлінський
Природа вклала в кожне добре серце благородне почуття, в силу якого саме воно не може бути щасливе, а має шукати своє щастя в інших. Йоган Гете
Природа вклала в людину деякі вроджені інстинкти, як відчуття голоду, статеве почуття тощо, і одне з найсильніших почуттів цього порядку — почуття власності. Петро Столипін
Природа завжди сильніша принципів. Девід Юм
Природа єдина, і нічого немає їй рівного: мати і дочка себе самої, вона є Божество Богів. Розглядай тільки її, Природу, а інше залиш простолюду. Піфагор
Природа є причиною всього, вона існує завдяки самій собі; вона буде існувати і діяти вічно. Поль Гольбах
Природа, що наділила всяку тварину засобами для існування, дала астрономії в якості помічника і союзника астрологію. Йоганн Кеплер
Природа насміхається над рішеннями і веліннями князів, імператорів і монархів, і на їх вимогу вона не змінила б ні на йоту свої закони. Галілео Галілей
Природа не робить людей, люди роблять себе самі. Мераб Мамардашвілі
Природа не знає зупинки у своєму русі і страчує всяку бездіяльність.
Йоганн Гете
Природа не передбачає для себе ніяких цілей. Всі кінцеві причини складають тільки людські вигадки. Бенедикт Спіноза
Природа не старіє, замість зів’ялих творів вона народжує нові. Микола Чернишевський
Природа не храм, а майстерня, і людина в ній працівник. Іван Тургенєв
Природа підкоряється лише тому, хто сам підпорядковується їй. Френсіс Бекон
Природа пропонує нам свою мудрість, а не нав’язує її нам. Але ми тупуваті, нам подавай наказ слідувати мудрості. Фазіль Іскандер
Природа — приємний наставник, і навіть не стільки приємний, скільки обережний і вірний. Мішель Монтень
Природа народжує людей, життя їх ховає, а історія воскрешає, блукаючи по їхніх могилах. Василь Ключевський
Природа, створивши людей такими, які вони є, дарувала їм велику втіху від багатьох зол, наділивши їх сім’єю і батьківщиною. Уго Фосколо
Природа людини полягає в тому, щоб весь час йти вперед. Блез Паскаль
Природа щедра у своїх діях і бережлива в пропонованих нею причинах. Готфрід Лейбніц
Природа — це все, що створено не людиною. Геннадій Малкін
Найпрекрасніше в природі — відсутність людини. Блісс Карман
Найміцніший організм надламується або, принаймні, зношується і стомлюється, коли він надто розкішно користується різноманітними дарами природи. Дмитро Писарєв
Зближення людини з природою не завжди її облагороджує. Скільки б ми не скаржилися на природу, вона веде себе добре; життя, якщо ти вмієш нею користуватися, досить тривале. Сенека
Творіння природи досконаліше творінь мистецтва. Марк Цицерон
Терпіння найбільше нагадує той метод, яким природа створює свої творіння. Оноре де Бальзак
Те, що противно природі, до добра ніколи не веде. Фрідріх Шиллер
У людини цілком достатньо об’єктивних причин, щоб прагнути до збереження дикої природи. Але, зрештою, природу може врятувати тільки її любов. Жан Дорст
Хороший смак підказав хорошому суспільству, що контактувати з природою — це останнє слово і науки, і розуму, і здорового глузду. Федір Достоєвський
Людина не стане паном природи, поки вона не стала паном самого себе. Георг Гегель
Людство — без облагородження його тваринами і рослинами — загине, збідніє, впаде в злобу відчаю, як самотній на самоті. Андрій Платонов
Чим більше вникають в діяння природи, тим видима найбільш стає простота законів, яким слідує вона у своїх діяннях. Олександр Радищев
© Духовно-просвітницький, язичницький вісник «Автентична Україна»
Источник статьи: http://vk.com/wall-35768932_24786
У гэтыя залатыя асеннія дні Уладзімір Андрэевіч Якавенка прымае віншаванні ад калег і вучняў з нагоды 80-гадовага юбілею. А мінулай восенню ў БДПУ імя Максіма Танка адзначылі 60-годдзе яго дзейнасці ва ўніверсітэце.
У далёкім 1957 годзе ён прыйшоў сюды студэнтам і ні на адзін дзень не здрадзіў сваёй альма-матар. Вучыўся ў аспірантуры, выконваў дысертацыйныя даследаванні, займаўся навукай і выкладаў фізіку будучым настаўнікам. Амаль 30 гадоў Уладзімір Андрэевіч Якавенка ўзначальваў фізічны факультэт. Сёння працуе прафесарам кафедры фізікі і методыкі выкладання фізікі.
Мы сустрэліся з ім ва ўніверсітэце. Няспешна падымаемся на 5 паверх, дзе ва Уладзіміра Андрэевіча ёсць невялічкі кабінет. Тут, сярод мноства кніг, рукапісаў, фотаздымкаў, мы гутарым пра жыццё — пра яркае, цікавае, актыўнае ўніверсітэцкае жыццё даўжынёй у шэсць дзесяцігоддзяў.
Я спрабую глядзець на Уладзіміра Андрэевіча вачыма яго вучняў.
Вачыма тых далёкіх ужо студэнтаў 70-х і 80-х, калі малады дэкан актыўна абсталёўваў вучэбныя лабараторыі, жыццё на фізічным факультэце віравала і ўсе ведалі: калі хочаш весці цікавыя даследаванні ў галіне лазернай фізікі — то гэта да Якавенкі.
Студэнты 90-х сталі сведкамі таго, як ва ўніверсітэце намаганнямі Уладзіміра Андрэевіча быў створаны планетарый, дэкан чытаў найцікавейшыя лекцыі, і многія раздзелы фізікі будучыя настаўнікі штудзіравалі ўжо па яго кніжках.
На пачатку 2000-х зноў жа па ініцыятыве Уладзіміра Якавенкі ва ўніверсітэце з’явіўся маятнік Фуко — унікальны эксперыментальны прыбор, які, акрамя ўсяго, служыць адлюстраваннем навуковага складніка ўніверсітэта і навуковага падмурку вышэйшай педагагічнай адукацыі. Сам прафесар вучыць студэнтаў спасцігаць навуку праз доследы і эксперыменты, і няма такой тэмы, якую ён не змог бы растлумачыць даходліва і дасціпна.
Для цяперашніх студэнтаў і маладых выкладчыкаў БДПУ Уладзімір Андрэевіч Якавенка — чалавек-легенда. Яго абсалютнае валоданне методыкай выкладання, глыбіня спасціжэння прадмета і адданасць навуцы выклікаюць вялікую павагу ва ўсіх, хто спрычыніўся да вывучэння фізікі ў педагагічным універсітэце.
Шлях у навуку
У педагогіку Уладзімір Якавенка пайшоў па прыкладзе свайго бацькі, які працаваў настаўнікам пачатковых класаў. Пасля сямігодкі паступіў у Аршанскае педагагічнае вучылішча на спецыяльнасць “Пачатковае навучанне” і скончыў яго з адзнакай. Праўда, да школы так і не даехаў.
“Тады патрабавалася абавязковая адпрацоўка ў школе, — расказвае Уладзімір Андрэевіч, — але тром працэнтам выпускнікоў вучылішчаў дазвалялі ісці ў ВНУ. Я якраз трапіў у гэтыя 3% і ў 1957 годзе паступіў у Мінскі педінстытут на фізіка-матэматычны факультэт. Паступіў — і застаўся тут на ўсё жыццё, нават не сыходзіў у аспірантуру, вучыўся завочна”.
Ужо на 1 курсе Уладзімір Якавенка пачаў працаваць лабарантам на факультэце і сур’ёзна захапіўся навукай.
Інстытут ён скончыў з адзінай чацвёркай па астраноміі. Хацеў з галавой паглыбіцца ў даследаванні, але, як кажа сам, людзей не хапала, таму папрасілі застацца на кафедры выкладаць фізіку.
“Гэта быў няпросты, але вельмі цікавы час, — успамінае Уладзімір Андрэевіч. — У вольныя ад заняткаў гадзіны ляцеў у Інстытут фізікі акадэміі навук працаваць на ўстаноўцы. Пазней мае даследаванні флуарэсцэнцыі складаных малекул у газавай фазе ляглі ў аснову кандыдацкай дысертацыі”.
Пра ўзровень дысертацыі Уладзіміра Якавенкі сведчыць ужо той факт, што яго першым апанентам быў прэзідэнт акадэміі навук Мікалай Аляксандравіч Барысевіч. А Інстытут фізікі тады ўзначальваў Барыс Іванавіч Сцяпанаў (цяпер інстытут носіць яго імя).
“Курс агульнай фізікі. Лабараторны практыкум” — годны адказ тым, хто дагэтуль думае, маўляў, на беларускай мове цяжка выкладаць прыродазнаўчыя дысцыпліны. Уладзімір Якавенка кажа, што пры напісанні гэтага падручніка аўтарскі калектыў не меў ніякіх моўных перашкод.
Падручнік “Агульная фізіка. Механіка” (2015 год) прайшоў рэцэнзаванне ў чатырох універсітэтах. “Там іх чыталі прафесіяналы, і нам даводзілася вельмі шмат сустракацца, раіцца, спрачацца, разам шукаць ісціну, — расказвае Уладзімір Андрэевіч. — Падручнікі для студэнтаў павінны быць ідэальнымі. І з напісаннем кожнай кнігі я таксама рос”.
Адразу пасля абароны дысертацыі ў 1972 годзе Уладзіміра Якавенку прызначылі намеснікам дэкана фізіка-матэматычнага факультэта. Прафесар згадвае, што на той час на факультэце вучылася 48 груп па 25 чалавек у кожнай. “Ніколі не забуду, як выпростваў паперы на падлозе і, поўзаючы на каленях, складаў расклад заняткаў”, — гаворыць Уладзімір Андрэевіч.
У 1974 годзе вялізны факультэт быў падзелены на два — фізічны і матэматычны, і Уладзімір Якавенка стаў першым дэканам фізічнага факультэта. На гэтай пасадзе ён адпрацаваў амаль 30 гадоў.
Уладзімір Андрэевіч па-ранейшаму займаўся навуковымі даследаваннямі. Атрымаў 3 аўтарскія пасведчанні аб укараненні, за што быў ганараваны знакам “Вынаходнік СССР”. І была вялікая перспектыва абараніць доктарскую дысертацыю. Аднак вучоны адмовіўся ад гэтага.
“Каб зрабіць добрую доктарскую работу, трэба было цалкам памяняць свой напрамак дзейнасці, — гаворыць Уладзімір Андрэевіч. — Але я перакананы: калі ты дэкан, то не павінна заставацца часу на ўсё астатняе”.
Уладзімір Андрэевіч беражліва захоўвае эмблему фізічнага факультэта, які ён узначальваў амаль 30 гадоў (цяпер уваходзіць у склад аб’яднанага фізіка-матэматычнага факультэта). “Звычайна ўсё, што звязана з фізікай, выяўляецца ў выглядзе мадэлі атама з трыма арбітамі, — гаворыць былы дэкан. — А я прапанаваў для эмблемы схему работы лазера. На той час гэта была перадавая фізічнай навукі, і нам было важна, каб будучыя настаўнікі ведалі і разумелі ўсё самае новае ў навуцы і тэхніцы”.
Трэба сказаць, гэтае адрачэнне не было дарэмным: 80-я гады сталі перыядам сапраўднага росквіту фізічнага факультэта. Нягледзячы на татальны дэфіцыт, Уладзімір Якавенка здолеў стварыць сучасную матэрыяльна-тэхнічную базу, прыцягнуць да выкладання выбітных спецыялістаў, вучоных і, дзякуючы распрацаванай сістэме самастойнай работы, прымусіць працаваць нават самых нядбайных студэнтаў.
Кніжная спадчына
Уладзімір Якавенка з’яўляецца аўтарам і суаўтарам многіх навуковых і навукова-метадычных работ, вучэбных дапаможнікаў па фізіцы для школ і ўніверсітэтаў. “Я да 150 лічыў, а потым перастаў, — прызнаецца вучоны. — На гэты час выдадзена, пэўна, каля 200 работ”.
На паліцах у кабінеце Уладзіміра Андрэевіча — мноства кніг. Што тычыцца студэнтаў універсітэта, то для іх створаны падручнікі практычна па ўсіх раздзелах фізікі.
“Педагагічны ўніверсітэт — асаблівы тып установы адукацыі, і тут павінны быць спецыяльныя, канцэнтраваныя падручнікі, — гаворыць Уладзімір Якавенка. — Я пісаў уласныя кнігі, а таксама ўзначальваў аўтарскія калектывы. Пры гэтым працаваў, як усе (калі сам не працуеш, то ўсё пустое). Кіраўнік заўсёды павінен мець права сказаць: “Рабі, як я”. Толькі ў такім выпадку будзе плён.
Маятнік Фуко
Гордасцю Уладзіміра Якавенкі з’яўляецца маятнік Фуко — прыбор для эксперыментальнай дэманстрацыі сутачнага кручэння Зямлі. “Аграрый, ляснік і нават інжынер могуць не ведаць пра маятнік Фуко і тое, як ён працуе, для чаго патрэбен, — гаворыць вучоны, — але настаўнік павінен ведаць, бо тут дэманструюцца асноўныя законы прыроды”.
Сёння маятнік Фуко размешчаны ў фае галоўнага корпуса ўніверсітэта. Аднак былыя фізфакаўцы памятаюць: калі быў пабудаваны фізічны корпус, Уладзімір Андрэевіч загадаў прабіць столь у лесвічным праёме і падвесіць на стальным тросе двухпудовую гіру. Падчас лекцый студэнты выходзілі з аўдыторыі і назіралі за работай маятніка.
Дарэчы, цяперашні маятнік Фуко, які мог бы ўпрыгожыць холы лепшых будынкаў свету, з’явіўся ў БДПУ па шчаслівай выпадковасці. Аднойчы Уладзімір Андрэевіч сустракаўся з выпускнікамі фізіка-матэматычнага факультэта 1970 года, у якіх у свой час быў куратарам. Сярод выпускнікоў апынуўся Уладзімір Іванавіч Пакрышкін, зараз — генеральны дырэктар прадпрыемства “Пеленг”. Даведаўшыся пра мару выкладчыка, ён прапанаваў пабудаваць для ўніверсітэта маятнік Фуко.
“Нягледзячы на ўяўную прастату, гэта даволі складаная, капрызная канструкцыя, — гаворыць Уладзімір Андрэевіч, — але спецыялісты “Пеленга” выканалі задачу. Доўга шукалі месца для ўстаноўкі маятніка, але вырашылі: каб падкрэсліць важнасць навуковага складніка ўніверсітэцкай адукацыі, ён павінен быць у цэнтры ўвагі”.
Маятнікі Фуко ўстаноўлены ў парыжскім Пантэоне, у будынку ААН, у Нацыянальным музеі амерыканскай гісторыі ў Вашынгтоне і іншых знакавых месцах планеты. Намаганнямі Уладзіміра Якавенкі гэты эфектны эксперыментальны прыбор з’явіўся і ў галоўным будынку вядучай педагагічнай установы адукацыі нашай краіны як сімвал вечнага імкнення чалавецтва да ведаў.
Зараз маятнік часова не працуе (выйшаў са строю падвес). Але Уладзімір Андрэевіч паведаміў, што інжынеры з “Пеленга” ўжо зрабілі новы падвес. “Там выкарыстана ўнікальная сістэма (магніт зроблены з рэдказямельных элементаў), і яна будзе працаваць вечна”, — запэўніў прафесар.
Вучні
За столькі гадоў працы ва ўніверсітэце Уладзімір Якавенка падрыхтаваў цэлую плеяду вучняў, якія сёння працуюць на ніве адукацыі, навукі, у вытворчасці (фізікі — гэта сапраўдныя ўніверсалы). “Так, сярод маіх вучняў ёсць кандыдаты, дактары навук, каля дзясятка загадчыкаў кафедр. А яшчэ тысячы настаўнікаў, дырэктары школ, начальнікі аддзелаў адукацыі”, — гаворыць Уладзімір Андрэевіч. У гэтыя дні ён прымае шмат віншаванняў з нагоды юбілею, і дзівіцца, і радуецца, што нават праз столькі гадоў не перарываецца яго сувязь з вучнямі.
Трэба сказаць, што па слядах Уладзіміра Андрэевіча пайшоў яго сын — таксама фізік, дэкан факультэта даўніверсітэцкай падрыхтоўкі БДПУ Сяргей Якавенка. (“А куды яму было дзявацца?!” — жартуе Уладзімір Андрэевіч.) Зараз рыхтуецца да абароны кандыдацкай дысертацыі і ўнучка Юлія Якавенка — выкладчык фізікі Мінскага дзяржаўнага прафесійна-тэхнічнага каледжа лёгкай прамысловасці і бытавога абслугоўвання насельніцтва. Сёлета па выніках конкурсу прафесійнага майстэрства “Сталічны настаўнік — сталічнай адукацыі” дзяўчына была названа лепшым маладым педагогам Мінска.
Такім чынам, фізіка Уладзіміра Андрэевіча працягваецца. Ёсць дынастыя Якавенкаў — а значыць, будуць новыя кнігі, новыя даследаванні, новыя адкрыцці. І ёсць цэлая армія вучняў, дакладней — ужо настаўнікаў, якія нясуць фізічныя веды ў шырокі свет, даючы новым пакаленням шанс праявіць сябе ў навуцы і тэхніцы. Для Уладзіміра Андрэевіча Якавенкі, які ўсё жыццё прысвяціў фізіцы і фізікам, гэта найлепшая ўзнагарода.
Галіна СІДАРОВІЧ.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА.
Источник статьи: http://nastgaz.by/nastaunik-nastaunikau-fiziki/