Исследовательская работа на тему:Значение гнезда ремеза (дома рукавички) в семье Ооржак.(Ус кушкаш уязынын Ооржактарнын ог-булезинде ужур-утказы)
Задачи: ознакомиться с научными и литературными источниками описания гнезда ремеза, определить и выяснить отношение современных людей к этому предмету.
Скачать:
Вложение | Размер |
---|---|
issledovatelskaya_rabota.pptx | 802.58 КБ |
Предварительный просмотр:
Подписи к слайдам:
Выполнила:ученица 9 «а»класса Сарыглар Сайхоо Орестовна Научный руководитель: Хертек Айсу Сарыг-ооловна Тема: Значение гнезда ремеза (дома рукавички) в семье Ооржак . (Ус кушкаш уязынын Ооржактарнын ог-булезинде ужур-утказы )
Задачи: ознакомиться с научными и литературными источниками описания гнезда ремеза, определить и выяснить отношение современных людей к этому предмету. Цель исследования : изучить и описать содержание и значение дома рукавички конкретной семьи и его краткое описание. Изучение дома рукавички семьи воспитательном аспекте. Сравнение с другими подобными предметами.
Практическая значимость работы состоит в том, что, изучая историю гнезда ремеза семьи Ооржак , мы узнаем больше о значении дома рукавички (ус куш уязы) в целом тувинцев. Объектом исследования является семейное гнездо ремеза, а предметом – содержание и его значение. Новизна: изучить значимость гнезда ремеза в семье Ооржак .
Методы исследования: исследовательский, анализа и синтеза, поисковый, интервьюирования, описательный . Актуальность: Изучение атрибутов гнезда ремеза и их значение позволяют сохранить национальные духовные традиции. Духовные проявления национального семейного этикета — основополагающая традиция при формировании поведения, стиля взаимоотношений с окружающими людьми. Соблюдение принципа преемственности в семье.
Слово «ус» означает « шевер » ( умелый,умелец ), « кушкаш » — птица Гнездо ремеза удивительно напоминает теплую рукавичку с недовязанным большим пальцем. По сравнению с десятиграммовым строителем постройка выглядит внушительно: высота до 22, диаметр до 12 см, а толщина стенок примерно 2 см. Вход в гнездо идет через «большой палец» — входную трубку длиной около 4—5 см. Постройка подвешивается на тонких свисающих веточках куста или дерева, либо укрепляется на тростниковых стеблях
Каркас гнезда связывается из тонких и эластичных растительных волокон, которые тщательно накручиваются на опорные веточки. Основным строительным материалом является пух ивы, тополя, рогоза и других растений . Внутренность выстилается толстым слоем пуха и перьев.
ПТИЦА РЕМЕЗ . Длина тела ремеза примерно 12 см, вес 11 до 20 г. Длина крыла до 60 мм. В глаза бросается серая голова с чёрной маской и красно-бурая спина. У молодых птиц чёрной маски ещё нет. Ремез внешне очень похож на обыкновенного жулана . Тонкий свист звучит примерно как « ции-ции ».
Ремез начинает строить свое гнездо. Постройка подвешивается на тонких свисающих веточках куста или дерева, либо укрепляется на тростниковых стеблях.
Украшенный вид ( биссеры , бусины, декоративные листики, пуговицы разных фигур, основа — парча золотистого цвета)
Трубчатый вход гнезда
Птица ремез у дома рукавички кормит своих птенцов
История создания гнезда:в 1983 году в совхозе Шекпээр Барун-Хемчикского района местечке Суг-Кажаа была найдена семьей Ооржак . Они сделали гнездо для использования в быту (для хранения пупка младенца и для хранения отрезанных меток ушей ягнят и козлят) и для украшения юрты (именно в женской части юрты). Семейный оберег приобщает и развивает уважительное отношение и интерес к семейным традициям, обеспечивает начало национального характера в формировании личности. Слово «оберег» означает предмет, оберегающий, охраняющий от чего-нибудь .Он является традиционным средством защиты от внешних негативных факторов, одним из атрибутов духовной культуры.
Старое сохраненное гнездо ремеза новое украшенное гнездо ремеза
Использованные литературы: 1.М.Б.Кенин-Лопсан «Тыва чоннун бурунгу ужурлары » Кызыл 1994г. 2.М.Б.Кенин-Лопсан «Тыва чанчыл » Кызыл « Новости Тувы» 2000г. 3. « Тыванын тоогузу » том1 Кызыл 1991г. 4.М.Х.Маннай-оол «История родного языка» ТКИ Кызыл 1987г. 5.Орус Куулар « Сарыг шажын ооредиинин эге билиглери» Кызыл 1992г. 6.М.С.Байыр-оол «Тывалар» Ю.Ш.Кюнзегеш аттыг ТНУЧ Кызыл 2005г . Материалы из интернета Материалы из музея
Заключение В результате исследовательской работы мы узнали использование гнезда ремеза у тувинцев, ознакомились с его содержанием, силой и могуществом в воспитательном аспекте. Мы многое узнали о традиции своего народа, что он сохранил свою историю для будущего поколения . Наш семейный оберег(ус куш уязы) — это семья и связь поколений, передача жизненного и исторического опыта от одного поколения к другому, поучения детям, ответственность за благополучие каждого члена семьи, труд души, смысл жизни, воспитание сути вещей, это и надежда на будущее, и мера, которой всегда будет измеряться совесть наших детей в будущем.
Источник статьи: http://nsportal.ru/ap/library/literaturnoe-tvorchestvo/2018/02/05/issledovatelskaya-rabota-na-temuznachenie-gnezda
Карточки по тувинскому языку 3 класс
Карточка (3 класс)
Домактарны номчааш, дүжүрүп бижиңер. Кол сөс-адаан чаңгыс шыйыг-биле, сөглекчиниң адаан ийи шыйыг-бйле шый.
Улуг-биче хемнер сыыгай бергилээн. Даглар, ховулар, арга-эзим алдынналган. Улус кышка белеткенип турар.
Айтырыгларга харыыдан бериңер.
1.Тарааны кажан чажып, илииртээрил? . . •
2.Чылыг кажан дүжерил?
3.Куштар кажан чанып келирил?
4.Бүрүлер кажан үнүп эгелээрил?
Илииртээр Д еп сөстү аас-биле слогтарга чарыңар. Ында кыска болгаш узун ажык үннерни шый.
Чугааны номчуңар. Ында домактарның санын тодарат. Бо чугаага кандыг ат берип болурул?
Дан адып келген Аяс хүн турган Суурнуң уруглары сиген шөлүнче чорупкан Оларны Көстукпен деп ыт эдерип чораан Хүнзедир ажылдааш, чанып келгеннер
Эгезин бижээш, ооң адаанга чугааны бижи. Домак-сөөлүнге херек черлеринге улуг секти сал .
Домактар эгезинге улуг үжүктерни киирип, оларңың сөөлүнге улуг сектерни салбышаан, дүжүрүп бижиңер .
Мен хой кадарып чораан мен кежээ апарган даг артынче ажа берген чайлаг ырак эвес турган хойларымны ээлдир дайгырган мен оон сүрүп ашгаш чаныптым
Айтырыгларга харыы кылдыр домактардан чогаадыңар.
Кижилер канчап харылзажырыл?
Чугаа чүден тургустунарыл?
Домак чүден тургустунарыл?
Сөс чүден тургустунарыл?
Сөстү канчаар көжүрерил?
Суурувустуң чанында хадылыг арыг бар. Ында кезек дииң турумчуп чурттаан. Олар арыгдан чоча-гай казып, кат, мөөгү чыып чип амыдыраар. Оларны кышка үүжелеп шыгжап-даа алыр.
Дииңнер улустан кортпас. Олар бичии уругларның холундан тоорукту, чигирни, үрезинңерни- даа ап чемненир.
Ол дииңнер чаажыгып, улуска чаңчыга берген. Оларга улус дегбес. Уруглар оларны азырап турар.
1. Бо чугааның кыска планын тургус.
2.Ол план ёзугаар чугаанын, утказын аас-биле дамчыт.
Бистиң суурувуста уруглар сады бар. Ында малчыннарның, тараажыларның уругларын кижи-зидип өстүрүп турар. Уругларның ойнаарактары хөй. Бичии уруглар өөрүшкүлүг ойнап турар. Олар садынга ынак.
1. Домак бүрүзү каш сөстерден тургустунган-дыр?
2.Карартыр парлаан состу слогтап бижи.
Холуштур бердинген сөстерни киирип тургаш, бөлүк аайы-биле домактар кылдыр баштай аас-биле тургус. Оон бижи.
1.дагжап чыдыр, хемниң, саарыы
2.чанында, бар, школа, спорт, шөлү
3.көге-бугалар, ужуп чор, дээрде
4.чоруп тур, ажылчыннар, ажылче
5.бай, колхозувус, бистиң
Үлегери : Хемниң саарыы дагжап чыдыр.
Чаңгыс дазылдан укталган аңгы-аңгы уткалыг сөстерни төрел сөстер деп адаар.
Кат деп сөстү айтырыгларга харыылаттынар кылдыр кожумактарын немеп бижиңер.
Дараазында дазыл сөстерден укталган төрел сөстерни бижи.
Баш , мал, тут, эм.
Сөстерден доматардан чогаат .
Хем, хемниг, хемнээр, хемчигеш.
Сөстерни дазылдарга болгаш кожумактарга чарып бижи.
Арттар, оттуг, оккур, көккүр, пөссүг, ховаганнар.
Сөстерге айтырыгларга харыылаттынар кылдыр кожумактардан немеп бижиңер.
Каът —, чүлер?—. төк — канчанган? —. , тон — чүлер? —. ,
ас — чүзүг? —. , өс — канчалзын?—.
Сөстерни киирип тургаш, домактардан чогаадып бижи.
Четтирдим, каттырар, чуртталга, чоокку , хөөннүг.
Сөстерни төрел аайы-биле бөлүктей бижиңер.
Кес, чечек , уялаар, шилдээр, чечектелир, уялыг , шилдиг, кескинди, шилдегер, кески, уя, чечекте-лиишкин, кезилде, шил, кезикчи, шилзиг, кести-рилге, чечектээр, кезиишкин, чечексиг.
Тып, тик, ток, тырт, теп, тут деп сөстерге кожумактардан немеп бижиңер.
Ү л е г е р и: тып — тывар, тыпкан, тывыш, тывызык.
Сөстерни киирип тургаш, домактардан чогаадып бижиңер.
Тудар, тудугжу, тырткан, тыртылчак, тепсир.
Тывар, төккен, тудуг деп сөстерни киирип тургаш, домактардан чогаадып бижи.
Хой сек орнунга -дыр деп сөстү база ооң өске янзыларын киирип тургаш, домактарны дүжүрүп бижи.
Аргада айлаң-сааскан эде-. . Бо аргага чоруурга дыка-ла солун-. . Чайын маңаа аажок хой кат үнер-. деп билдивис. Чүге дээрге кат сывы эңмежок. 2. Таня онаалганы күүседип an -. . Ол берге онаалга-. . Эжи ону күүседир аргазын айтып берген.
Хой сек орнунга –ла,-дыр,-даа деп состерни таарыштыр киир.
Б а л ы к ч ы л а p .
Күскээр чайын оолдар балыктап чоруп каан-… . Шанчыг ужунда мөөн ээремге келген. Балы хөйү-. аажок. Шак-. четпээнде он шаа кадыргы ушта шелип алганнар-. . Кадыргыларның хоомай дээни -. карыштан дудак чок.
Даржааның сыырткыыжынга мыйыт туттуна берген. Ону пат-. боорда ушта сөөртүп кээп-.
Дараазында состер каш дазылдыгыл, хайгаара. Сөстерни дүжүрүп бижи.
Кара-хаак, кок-кат, киш-кулаа, Улуг-Хем, Херел-оол, ак-көк, алдын-сарыг, кара-хүрең.
Номчуңар. Чугаада нарын сөстерни тывыңар.
Хун дүүнгү ышкаш улуг оттуң чалыны дег оя -чаза хаарбаан. Шокар булуттар бөлүк-бөлүү-би ле чиңгир көк дээрде оожум көжүп чоруп тургулаан. Хүн оларның аразындан алдын-сарыг херелдерин оът-сигени, ыяш-дажы хөлбеңнээн черниң кырынче согунналдыр чажып турган. Чиргилчинниг алаак , шынааларны көөрге, каас-чараш көстүр.
Нарын состерни ушта бижи
Кызыл-каттап чораан мен. Унун дургаар кызыл-хараган, бора-тал сырый үнгүлээн кара сугга келдим. Кызыл-каттар дизип каан чинчилер ышкаш. Бүрү шимчээн черден ус-кушкаш ужуп үнгеш, сулаам кыйыы-биле сыыладып эртти. Ус-кушкаш уязы чиңге будуктуң бажынга саглаңайны берди. Көөрүмге, шокар чылан ол-ла будуктан союп бар чыткаш, ооргазын ыргайтыпты . Шокар чылан бир дап бергеш, аңдарлып баткаш, сугже мойт диди.
Ус-кушкаш кажар угаанныг амытан чораан. Оолдарынга чылан четпезин дээш ээрем кырында чинге будукка уялап алган деп билип каан мен.
Сөстерниң дазылдарын болгаш кожумактарын чарып бижи.
Кошкелер, чыргал, ужарлар, сыннарга, кыппас, ,ашчы, чалгыг, доштаар, сестер, оттар, чалалга, :кордүвүс, сооккүр, оккур, токкулаар, адаттынар, арттырар.
Дүжүрүп бижиңер. Карартыр парлаан сөстерде катаптаан дүлей үжүктерниң адаан шый. Ол сөстерниң кезектерин айыт.
1. Ховуда оъттап чораан хойнуң өңү аккыр хөвең-не. 2. Моон кудук касса, суг үнер хире-дир. 3. 1969 чылда Абаза биле Ак-Довурак аразында чазаглыг орук ажыттынган. 4. Маадыр-оолдуң тыппазы чок кижи чүве. 5. Ак-оолдуң сыырткыыжынга улуг бел туттуна берген.
Номчааш, дүжүрүп бижинер.
Кызыл хоорайда Ленин кудумчузунуң бажында дайын маадырларынга тураскаал бар. Ооң мурнунда Мөңге от хып турар. Өөредилге чылының эгезинде уруглар тураскаалдың баарынга чараш чечектерни салып каар.
Чүве аттарының адаан шыйыңар.
Сөстерни к ы м? база ч ү ү? деп айтырыгларга харыылаттынар аайы-биле ийи бөлүк кылдыр дүжүрү п би жиңер .
Койгун, чечек, хем, булут, торгу, колхозчу, автобус, дарга, тараажы, студент, тук, бажың, дозу, чогаалчы, ыраажы, тоол.
Аяк, хойлен, стол, сандай, шопулак, диван, леб, орун, тон, хол-хап, хымыш, костюм, тараа, чигир, далган.
Бо сестер кандыг айтырыгга харыылаттынар-дыр?
Оларны дараазында бөлүктерге дүжүрүп бижиңер.
Ада, ие, колхозчу, хойжу, акым, кырган-ача, артист, тракторист, бызаңчы, даай, башкы, еереник-чи, дарган.
Баштай кижилерниң төрел аттарын, ооң соонда ажыл-иш талазы-биле аттарын ушта бижиңер.
Адыг, теве, аът, инек, хой, өшкү, те, чунма, иви , сыын, мыйгак, буур, элчиген, кодан, дилги, буга, шары, бызаа.
Сөстерни дараазында бөлүктерге чара бижиңер.
Номчааш, хөй сек орнунга тааржыр сөстерден киирип бижи.
К ы м? . школада өөрени турар. К ы м г а? . ужурашкан бис. К ы м н ы ң? . хеви арыг-силиг. К ы м д а? . солун номнар бар. К ы м д а н? . чагаа алдым. К ы м ч е? . чагаа чоруттум. К ы м н ы? . чаптаан мен.
Номчуңар. Хөй сек орнунга оң талазында сөс терден таарыштыр киирип бижиңер.
чодураа чодурааның чодураага чодурааже
Соңгам дужунда (чүү?) . бар.
Чазын (чүнү?) . бодумтараан мен.
Күзүн (чүге?) . кат сыптары немей тарыыр бис.
(Чүнүң?) . чечээ ак-ак болур. Кушкаш (чүде?) . хонупту. (Чүже?) . углай көрем. Кушкаш (чүден?) . ужа берди.
Дүжүрүп бижиңер. Карартыр парлаан сөстерниң соонда скобка иштинге чогуур айтырыгларны киирип би жиңер.
Хамык каттар (. ) шагда бышкан. Арыгларныц (. ) өңү алдын-сарала. Шорааннарда (. ) шарланнар (. ) кыза берген. Тоорук (. ) кара сай апарган. Кээргеннер тоорукту (. ) ырак черлерже дажыглап шыгжап турар. Тайгада (. ) дииң ( ) база-ла анаа олурбас. Кыжын чиир хүнезинин (. ) ажаап турар.
Сөстерни айтырыгларга харыылаттынар кылдыр өскертип бижи.
А. п. чүү? — орун мыйыт эрик
Дакпырлаан үжүктерниң адаан шыйыңар.
Сөстерни айтырыгларга харыылаттынар кылдыр өскерт.
А. п. кым? — Мижит Оюн Уйнук
Номчааш, дүжүрүп бижиңер.
Бистиң черивисте бедик даглар, делгем хову лар , узун хемнер, ногаан эзимнер бар. Ооң дээри а к-кок, хөрзүнү үнүшкүр . Ол эгээртинмес байлак тыг оран.
Чүвелерниң өңнери кандыгыл?
Тук (к а н д ы г ы л?) . . Шеңне чечээ (к а н д ы-г ы л?) . . Ыт-кады
(к а н д ы г?) . чечектиг. Бышкан инек-караа (к а н д ы г?) . өңнүг болур. Чоду-раа (к а н д ы г?) . чечектиг.
Киирер сөстери: ак, кызыл, ак-кызыл, хүрең, чжыг, чигирзиг.
Номчу. Малдарның чүзүнүн көргүзүп турар сөстерни тып.
1. Ала инек эдип чор. 2. Сарыг дузак биле кара серге үскүлежип тур. 3. Хүрең хунажын шилги бы-заазын эмзирип тур. 4. Сарала өшкү ийистепкен. 5. Бора бе кулунчаан эдертип чор.
Дүжүрүп бижи. Чылгы мал аймааның чүзунун коргүзер сөстерниң адаан шый.
Адар-оол — чылгычы. Доруг аъдын мунгаш, чылгызын кадарып чоруптар. Чылгызында доруг, хоор, кула, кыр, бора, шилги дээш кандыг чүзүннүг малдар чок дээр. Улуг шилги аскыр бар. Сылдыс шокар кезек кулуннар база бар. Бир калдар бези дорала кулун торээн. Оозу тергиин чүгүрүк аът болган.
Чүвелерниң демдээн көргүзүп турар сөстерни чү велер аттары-биле кады ушта бижиңер.
Хоорайньщ улуг парыгы бар. Ында узун теректер, селбегер хадыңнар, кара-хүрең чодураалар озуп турар. Ында-мында кызыл-хүрең кызыл-хаактар суук сыптыг ак-талдар көстүгүлээр. Ол парк чазын чайын онза чараш. Ыяштар ногаан тоннарын кедиптер. Черни ногаан оът шыптар. Чодураалар ак ак чечектерлиг турар. Оймактарны, оруктар кыдыын ак, кок, кызыл, сарыг, ак-кызыл чечектер каастаптар. Күзүн ол парк алдын-сарала апаар.
Ү л е г е р и: Узун теректер.
Демдектерниң аайы-биле чүвелерни тып. Xo й сек орнунга оларның аттарын киирбишаан, дүжүрүп бижи.
Шыргай, караңгы, сериин .
Селбегер, узун, чоон .
Арыг суглуг, балыктыг, шапкын .
Сөстерни бижиңер. Оларны кезектерге чарыңар.
Тенниг, чойганныг, үттүг, эъттиг.
Бо сөстерни киирип тургаш, домактардан чогаадыңар.
Сөстерге -ныг, -ниг, -нуг, -нүг, -тыг, -тиг, -туг, -түг
деп кожумактарның тааржырын немеп бижиңер.
Кодан, арын, хырын, хүн, от, тын, шет, ыыт.
Дараазында демдек аттарын киирип тургаш, домактардан чогаат.
Ак-ак, көк-көк, кызыл-кызыл, сарыг-сарыг.
Чүвелерниң демдээн көргүзүп турар сөстерни тып. Оларны чүвелерниң аттары-биле кады бижи.
. даглар, . хүн, . бажың, . карандаш, . на-йырал, . бүрүлер, . суг, . конфета, . ном, . аът, . хат.
Ү л е г е р и: Аяс хүн.
Удурланышкак уткалыг демдектер көргүзер сөс терни бижи.
Улуг—. , хөглүг—. , чараш—. , терең —. , дидим—. , ырак—. , узун—. , бак—. , дүрген—. , бедик—. , чолдак—. , чиңге—. .
Ү л е г е р и: Аар — чиик, кадыг — чымчак.
Номчуңар. Домак бүрүзүнде удурланышкак демдектер көргүзер сөстерни ушта бижиңер.
Соок кыш эрткен, чылыг час келген. Узун дыттар, кыска шеттер ногаарарган. Бүргег хүннерде чаъс чаар, аяс хүннерде хүн изиде бээр.
Номер материала: ДВ-478850
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.
Источник статьи: http://infourok.ru/kartochki-po-tuvinskomu-yaziku-klass-905277.html